Değerli kardeşimiz,
Cehennem azabının çok farklı şekilleri olmakla birlikte, bunları üç ana grupta toplayabiliriz: Birisi, orada bedenlerin yanmasından duyulacak ıstırap ki azap denilince daha çok bu mana akla gelir. İkincisi, ruhların duyacakları elem ve teessürler. Üçüncüsü ise, cehennem ateşinin nursuz ateş olması dolayısıyla, o azaplara bir de sürekli karanlıkta bulunmanın verdiği akıl almaz sıkıntının eklenmesi.
Cehennem: Allah ın azap diyarı ve kahır ülkesidir. Elem ve ıstırap yurdu, hıçkırık ve pişmanlık beldesidir. Cennette rıza ile lezzet birlikte zevk edildiği gibi, cehennemde de azapla gazap beraber tadılacaktır; hem de zifiri karanlık içinde.
Allah' ın rızasına mazhar olmanın ruha verdiği haz, cennetteki nimetlerin lezzetinden çok ileri olduğu gibi, onun kahrettiği ve cennetinden uzaklaştırdığı bir asi kul olmanın manevi elemi de ateş azabından çok daha fazladır. Şeytanla birlikte yanmanın elemine, bir de peygamberlerden (a.s), velilerden ayrı kalmanın elemi katılacak ve ruh bu manevi ıstırapla kıvranıp duracaktır.
Dünyada Allah'ın emirlerine karşı büyüklük taslayanlar, orada ebediyen zilleti tadacaklar, bu dünyada nefislerinin emrine girenler, orada aralıksız pişmanlık çekeceklerdir. Burada şeytanın peşini bırakmayanlar, orada ona en büyük düşman kesilecekler ve azap arkadaşları olan şeytanın "Ben size bir şey yapmış değilim, aklınızı kullansaydınız." diye çıkışması ise onları büsbütün çıldırtacaktır.
Oraya girenler, kendilerini yoldan çıkaran kötü arkadaşlarına da düşman kesilecekler, ama artık her şeyin vakti geçmiş olacaktır. İnsanın bu dünyada maddi ve manevi bu kadar değişik ıstırapları çekmeye müsait yaratılması işaret ediyor ki, bu elemlerin en ileri dereceleri, asi kulları cehennemde yakalayacak, onları hem bedeni hem de ruhi ıstıraplarla kıvrandıracaktır.
Resulullah Efendimiz (asm.), cehennemin etrafının nefsin hoşuna gidecek şeylerle sarılı olduğunu bize haber veriyor. Öyle ise nefsimize uyarak bir günah işlediğimizde, hemen cehennemin sıcağını hissetmeli ve tövbe ile ondan derhal uzaklaşmalıyız...

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet

Soru Detayı

Hz. Ali anlatıyor: Ben ve Fatıma Resulullah (asm)’ın yanına girdik. O'nu üzüntülü ve ağlar durumda bulduk, sebebini sorduk. Resulullah (asm) buyurdu ki: Ben Miraç gecesi göklerde ümmetimin kadınlarını çok çeşitli azap olduklarını gördüm. Onların gördükleri o şiddetli azaplarına dayanamayıp üzüldüm ve ağladım. 1-) Onlardan bir kısmını saçlarından asılmış (ateşten kor kafalarının üstüne koymuşlardı) beyinlerini kaynarken gördüm..! 2) Bir kısmını dillerinden asılmış boğazlarından katran akıtılırken gördüm..! 3) Bir kısmını elleri boyunlarına ve ayakları göğüslerine bağlanmış olarak gördüm. Yılan ve akrepler onları sokup zehirliyorlardı..! 4) Bir kısmını göğüslerinden asılı olarak gördüm..! 5) Bir kısım kadın gördüm ki başı domuz gövdesi, merkep gövdesi gibi bin bir çeşit azap ile azap oluyorlardı..! 6) Bir kısım kadın gördüm ki suretleri köpek suretinde ateş ağızlarından giriyor ardından çıkıyordu, melekler tokmaklarıyla durmadan başlarına vuruyorlardı..! İşte onları hatırladım, üzüldüm ve ağladım. Hz. Fatıma ağlayıp ayağa kalktı: Ey Sevgili Babacığım. Acaba bunlar neler yaparlar ki bu kadar çeşitli azaplarla karşılaştılar diye sordu. Resulullah (asm); 1) Saçlarından asılmış beyinleri kaynayıp azaplananlar, başını örtmeyip saçını başını yabancı erkeklerden gizlemeyen kadınlardır..! 2) Dilinden asılmış, boğazından katran dökülüp azaplananlar, dili ile kocasına eziyet edip servet mal mülk isteyen kadınlardır..! 3)Elleri boyunlarına ve ayakları göğsüne bağlanmış olup yılan ve akreplerle zehirlenip azaplananlar, cünüplükten ve hayızlıktan yıkanmayıp namaza ihanet eden, namaz kılmayan kadınlardır..! 4) Göğüslerinden asılıp azaplananlar, kocasının hizmetini yapmayıp yatağında eziyet eden, göğsünü yabancı erkeklerden sakınmayıp örtünmeyen kadınlardır..! 5) Başı domuz gövdesi merkep gövdesi gibi olup bin bir çeşit azaplananlar (saçını başını süsleyip püsleyip, açık saçık dar ve açık renkli giyinip, vücut hatlarını belli ettirip bin bir cilvelerle yabancı erkeklerin gönlünü çeken) kadınlardır..! 6) Köpek suretinde olup ateş ağzından girip ardından çıkanlar hased edip kocasıyla Müslüman arasını bozmak için söz gezdirip yalan konuşan kadınlardır...

Cevap
Değerli kardeşimiz,
Bu hadisi, Zehebi (el-Kebair, 1/177-178) ve İbn Hacer el-Heytemi (el-Zevacir, 2/79) sened ve mesnedi zikretmeden rivayet etmişler.
Bir Şia kaynağı olan “Uyunu Ahbari’r-Rıda” adlı eserde de bu rivayet söz konusu edilmiştir. Ancak burada birçok meçhul ravilerin bulunduğu bir senede yer verilmiştir.
Bu sebeple, muasır İslam alimleri bu hadisin uydurma olduğu kanaatindedir. (bk. Fetava’l-Lecneti’d-daime, 17/165-167; Merkezu’l-Fetva, Rakam:50789)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet

Soru Detayı

Selef-i Salihin ve Tâbiîn alimlerinden cehennemin sonsuz olmadığını cennetin sonsuz olduğunu söyleyenler var mıdır?
1) Keza “ebeden” ahkâb ile takdir olunamaz. İbn-i Mesud bu ayette, (Cehennem üzerine öyle bir zaman gelir ki orada kimse kalmaz. Bu, onlar orada devirlerce ( ahkâb) kaldıktan sonradır) demiş. (Süyûtî, ed-Dürrü’l-Mensûr fi’t-Tefsîri’l-Me’sûr)
2) Ebu Hüreyre de , (Cehenneme bir gün gelip de orada kimse kalmayacağını söylemeyenlerden değilim.) dedikten sonra Hûd sûresinin 106-107. âyetlerini okumuştur. (Hâdî, s. 495.)
3) Nehaî de ateş halkı için: "Gökler ve yer durdukça orada sürekli kalacaklardır; meğer Rabbin, çıkmalarını dilemiş olsun" âyetinden daha ümit verici bir âyet yoktur," demiştir. Allah şaki olanları cehennemden çıkarıp cennete koymak isterse, yapar. (Hâdî, s. 497. Bk. Suyûtî, age, a.y)
4) Şa‘bî ise “Kuruluşu ve yıkılışı bakımından en hızlı olan diyar, cehennemdir.” (Hâdî, s. 496)
5) Abdurrahman bin Zeyd bin Esâm “Cenab-ı Hak “‘atâen ğayrameczûz” kavl-i şerifi ile ehl-i cennet hakkında dilediğini beyân ettiği halde ehl-i nâr hakkında dilediğini bize haber vermiyor” diyor. (Hâdî, s. 496. İbn Cerir, İbn Zeyd’den tahriç etmiştir. Bk. Süyûtî, a.y.)
6) Ebû Ýa‘lâ el-Mavsılî’nin tahriç ettiği من وعده الله على عمل ثوابا فھو منجزه ومن أوعده على عمل عقابا فھو فيه بالخيار. Allah bir kimseye yaptığı iş dolayısıyla sevap vereceğini vadederse, onu gerçekleştirir. Kime yaptığı işten dolayı ceza vereceğini söylerse, yerine getirip getirmemek Onun elindedir.

Cevap
Değerli kardeşimiz,
1) İlgili kaynakta Abdullah b. Mesud’a ait öyle bir bilgiye rastlayamadık.
Aksine İbn Mesud’un Ahkab ayetiyle (Nebe, 78/23) ilgili olarak bir “hukub”un 80 yıl olduğunu söylediğine dair rivayetlerin olduğuna yer verilmiştir. (bk. Suyuti, ed-dürrü’l-mensur, ilgili ayetin tefsiri)
- Keza, aynı yerde Katade ve Hasan-ı Basri’den aktarılan “Ahkab/hukubların sonu yoktur. Her bir hukub bitince başka bir hukuba (dair bir sürece) girilecek ve bu sonsuza dek devam edecek” bilgisine yer verilmiştir. (a.g.y; ayrıca bk. Razi, ilgili ayetin tefsiri)
- Hakim de İbn Mesud’un  bir “hukub”un 80 yıl olduğunu söylediğine dair rivayete yer vermiş ve bunun sahih olduğunu bildirmiştir. Zehebi de onu tasdik etmiştir. (bk. Hakim, 2/556)
- Sorudaki bilgi Hadi’l-Ervah’da senedi verilemeden İbn Musud’a dayandırılmıştır. (bk. İbnu’l-kayyım, Hadi’l-Ervah, 1/358)
- Aynı yerde, Ebu Hureyre, İbn Mesud ve Abdullah b. Ömer’in Ahkab ayeti hakkında, “bunun ehl-i iman hakkında olduğu, bir gün gelir ki imanı olan herkesin cehennemden çıkacaklarını” söylediklerine yer verilmiştir(bk. Hadi’l-Ervah, a.g.y)
2) Bu bilgi de “hadi’l-Ervah” kitabında (a.g.y) geçmektedir.
Hz. Ebu Hureyre’den aktarılan bu bilgi, onunla ilgili olarak yukarıda  “bunun ehl-i iman hakkında olduğu..” şeklinde verilen bilgiyle çelişmektedir.
3) İbrahim en-Nehaî’nin bu sözleri için bk. Suyuti,ed-dürrü’l-mensur, 4/478. Suyuti’de “Allah, şaki olanları cehennemden çıkarıp cennete koymak isterse, yapar” ifadesi yoktur.
4) Şa‘bî’nin  “Kuruluşu ve yıkılışı bakımından en hızlı olan diyar, cehennemdir” şeklindeki sözleri için bk. Hadi’l-Ervah, 1/359.
- Bu hadisi Taberi senediyle rivayet etmiştir. (bk. Taberi, Nebe, 78/23. ayeti,n tefsiri)
- Bununla beraber, Taberi’ye göre, bu konuda yapılan en sağlam rivayet, Katade ve Rabi b. Enes’ten aktarılan ve özetle: “Ahkab’tan maksat ebedilik ve sonsuzluktur” şeklinde yapılan rivayettir. (bk. Taberi, ilgili ayetin tefsiri)
- Önemli bir not:
Bu konuda yapılan rivayetlerin önemli bir kısmı senetsiz, mesnetsizdir. Bir iki zayıf rivayet dışında, hiç biri Hz. Peygambere dayandırılmamıştır.
Bu gaybi konuda kesin bir bilgi, ancak vahiyle tespit edileceğine göre, bu yorumların hepsi, -sahih olsalar bile- yorum sahiplerinin -kendilerine göre bir emareye dayanan- tahminlerinden ibarettir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet

Soru Detayı
Cehennemdeki Gayya kuyusu hakkında bilgi verebilir misiniz?
Ayette geçer mi?

Cevap
Değerli kardeşimiz,
Meryem suresi 59. Ayette geçen ve “Azıp sapmak, yanlış inançları benimsemek” anlamına gelen  “Gayy” kelimesinin, cehennem kuyularından, nehirlerinden veya vadilerinden birinin adı olduğu bazı müfessirlerce ileri sürülmüştür. (bk. Taberî, ilgili ayetin tefsiri)
Ayetin meali şöyledir: 
“Nihayet bunların ardından artık namazı kılmayan ve nefsanî arzula­ra uyan bir nesil geldi. Bunlar elbette “gayy” cezasını bulacaklardır.” (Meryem, 19/59)
Alimler bu ayetteki "gayy" kelimesi hakkında şu açıklamaları yapmışlardır:
1)  Araplara göre her şer, "gayy"; her hayır ve iyi şey de "reşad"dır.
2) Bunun manası, "Onlar gayylarının (azgınlıklarının) cezasını bulurlar" şeklindedir.
3)  Bu, "Cennet yolundan şaşar, onu bulamazlar" demektir.
4) "Gayy", cehennemin diğer vadilerinin bile kendisinden Allah'a sığındığı bir cehennem vadisidir.
Cehennemde Gayy isminde bir yerin olması, önceki manalara engel değildir. Çünkü önceki ilk üç maddedeki manalar, kelimenin lügat manasına göre uygundur. (Razi, Mefatih, ilgili ayetin tefsiri)
Demek ki, bu ayette geçen “Gayy” kelimesi bu manaların hepsine ve başka manalara bakabilir.
Allah bu tehdidin tövbe etmeyenler hakkında olduğunu beyan buyurmuştur. Ancak, devam eden ayetlerde tövbe ve iman edip, salih amellerde bulunanlar için cennet olduğu ve onlara hiçbir haksızlık yapılmayacağı bildirilmektedir:
“Ancak tövbe eden, iman eden ve iyi davranışta bulunan kimseler böy­le değildir. Bunlar hiçbir haksızlığa uğratılmaksızın cennete; çok esirgeyici olan Allah'ın, kullarına, onlar görüp bilmeden vaad ettiği adn cennetlerine gireceklerdir. Şüphesiz O'nun vaadi yerine gelecektir.
Orada boş söz işit­mezler, kendilerine yalnız esenlikler dilenir. Orada, sabah akşam rızıkları hazırdır.
Kullarımızdan takva sahibi kimselere vereceğimiz cennet işte budur.” (Meryem, 19/60-63)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet

Soru Detayı
Cehennemden çıkış var mı? Ehli sünnet inancına göre günahları ağır gelen Müslümanlar cehennemde cezalarını çektikten sonra cennete girecek diye biliyordum. Hem bununla ilgili sahih hadisler de var. Lakin bu Furkan Suresi'nde bu ayetlere bakınca cehennemden çıkış olmadığı, cehennem azabının devamlı olduğu anlaşılmıyor mu? Bu ayetleri nasıl anlamalıyız? Özellikle 65. Ayette cehennem azabının geçici olmadığı vurgulanıyor. İşte Furkan suresinden gecen 63, 64 ve 65. ayetler:
63- O çok merhametli Allah'ın (has) kulları onlardır ki, yeryüzünde tevazu ile yürürler ve cahil kimseler kendilerine laf attığı zaman (incitmeksizin) "selam" derler (geçerler).
64 - Ve onlar ki, Rablerine secdeler ve kıyamlar ederek yatarlar.
65 - Onlar ki, şöyle derler: Cehennem azabını üzerimizden sav! Doğrusu onun azabı geçici bir şey değildir.

Cevap
Değerli kardeşimiz,
İlgili ayetlerin meallerini bir daha görelim
63 - O çok merhametli Allah'ın (has) kulları onlardır ki, yeryüzünde tevazu ile yürürler ve cahil kimseler kendilerine laf attığı zaman (incitmeksizin) "selam" derler (geçerler).
64 - Ve onlar ki, Rablerine secdeler ve kıyamlar ederek yatarlar.
65 - Onlar ki, şöyle derler: Cehennem azabını üzerimizden sav! Doğrusu onun azabı geçici bir şey değildir.
66 - Orası ne kötü bir durak ve ne kötü bir konaktır.
Asıl müşkül/sorun, 65-66. ayetlerde yer alan özet olarak; “Doğrusu onun azabı geçici bir şey değildir, daimidir, çok kötü bir yerleşim yeridir” şeklindeki ifadedir.
Genellikle meallerde “daimi” kelimesiyle ifade edilen ayetlerin metnindeki kelimeler şöyledir: “Ğarâm /Müstekarr /Mukâm”
“Ğaram” kelimesinin lügat anlamı, yapışmak, yapışıp kalmaktır. Borcu ödemenin gerekliliğine delalet ettiği için  borçluya da “ğarim” denilmiştir.
Bu ayette yer alan “Ğarâm” kelimesi, devamlılıktan ziyade, suç ile cehennem azabı arasındaki “lüzumu beyyin”le suç-ceza ilişkisine işaret etmektedir.
- Muhammed b. Kab el-Kurezi’nin ifade ettiği gibi, Allah kafirlerden nimetlerinin şükrünü istedi, onlar ise bu şükrü eda etmedikleri için  Allah’a “ğarim” /borçlu kaldılar. Artık borçlarının ödenme şekli, ancak cehennem azabıyla mümkündür. Bu sebeple cehennem azabı “Ğarâm” olarak ifade edilmiştir. (bk. Razi, Meraği, ilgili yer)
Bu kelime aynı zamanda “helak olmak, mahvolmak, büyük zarar uğramak” gibi manalara da gelir. (bk. Nazmu’d-durer, ilgili yer)
Bu manasıyla da “Ğarâm” kelimesi yalnız “daimi azabı” değil, “geçici azabı” da kapsar. Çünkü cehennemde bir tek gün kalmak bile mahvolmaya yeter.
- Aynı manaya gelse bile, Kur’an’da iki kelimenin aynı yerde aynı manada kullanılması onun belagat ve fesahatiyle bağdaşmaz.
O halde bu iki kelimenin farklı anlamları üzerinde durmak gerekir.
Bunlardan “Mustekarr” kelimesi, bazen devamlılığı ifade etse bile, asıl manası itibariyle -herhangi bir süreye bakmaksızın- “bir yerde karar kılmak, bir yerde kalmak” anlamını ifade eder. Bu kalma süresi devamlı da olabilir, geçici de olabilir.
“Mukâm” kelimesi ise, bir yerde “daimi/süresiz” kalmayı ifade eder.  
Buna göre:
Ayette yer alan ve herhangi bir süreyi belirtmeyen “Müstekarr” kelimesi, burada geçici bir süreyi ifade eder ve günahkar müminler için  geçerlidir.
Devamlılığı ifade eden “Mukâm” kelimesi ise, ebedi cehennemde kalacak olan kâfirler için söz konusudur.
Nitekim, Razi de bu iki kelimeden birincisinin müminlere, ikincisinin ise kafirlere işaret ettiğini belirtmiştir. (bk. Razi, ilgili ayetin tefsiri)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet

Soru Detayı
Bir kadın kocasının cennette hurilerle evlenmesini kıskanamaz mı?
Bu kıskançlığı nasıl yenebilirim?

Cevap
Değerli kardeşimiz,
Bir kadının kocasını kıskanması son derece normaldir ve olması gereken de budur zaten.
Ancak cennet hayatı, dünya hayatına benzemez. Cenneti tam anlayamadığımız için bazı sorular aklımıza gelebilir.
Oysa Cennette:
1- İnsan bir anda pek çok yerde bulunabilecek.
2- Her insana bağlar ve saraylarla dolu dünya kadar geniş bir yer verilecek.
3- İnsanın istediği her şey olacağı gibi istemediği hiçbir şey de olmayacak.
4- Şimdiden karar vermek zor. Anne karnındaki çocuğun aklı olsa dünyayı anlattığımız zaman anlaması nasıl mümkün değilse, bu dünya da cennete göre anne karnı gibidir. Anlamamız mümkün değildir.
Bu nedenle anne karnında sadece göbeğinden belenen bir insan, dünyada gözü, kulağı, ağzı, dili gibi pek çok uzvuyla istifade etmektedir. Bunun gibi burada sadece eşini isteyen birisi de orada aynı anda çok yerde olacağı için Hurileri de isteyebilir.
5- Orada insanın şuuru zirvede olacak. Her şeyi bilinçli olarak isteyecektir.
6- Kuran-ı Kerim cennette müminlere hurilerin verileceğini söylüyor. Eğer insanın istek duygusu olmasaydı, böyle bir nimet de verilmezdi. Demek ki insanın isteği olacak Allah da verecek.
7- Bununla beraber, hurileri istemeyen olur mu, bunu bilemeyiz. Anne karnında görme isteği olmayan bir çocuğun, dünyada bunu nasıl istediği açıktır.
Sizin sorunuzun da cevabı böyle olabilir.
Burada böyle düşünebiliriz. Ancak orada bu düşüncemizin ne kadar yersiz olduğu da anlaşılabilir.
8- Abdullah ibn Abbas diyor ki, "Dünyada var olan şeylerin, cennetteki varlıkları ile dünyadaki varlıkları arasında bir isim benzerliğinden başka bir münasebeti yoktur."
Buna göre, cennetteki muzların dünya muzlarıyla yalnız isimde bir benzerlikleri olduğu gibi, cennetteki eşlerin dünya eşleri ile de sadece bir isim benzerliği vardır.
Nasıl ki, naylondan yapılan portakal ile gerçek portakalın ismi aynıdır. Bunun gibi, dünya nimetleri ile cennet nimetlerinin ismi aynı olsa bile, her şeyi farklıdır. 
9- Sonsuz bir hayatta, sırf dostlar için hazırlanmış bir mutluluk diyarındaki lezzetlerin derecesi, her türlü tanımlamanın üstünde ve ötesindedir.
Oradaki güzellikler, hadiste ifade edildiği üzere:
“Ne bir göz görmüş, ne bir kulak işitmiş ve ne de bir kimsenin aklından, hayalinden geçmiştir.” (bk. Buhari, Bed'ü'l-Halk 8; Müslim, Cennet 2)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet